Journal Review

 Guidelines:

You are to select a scholarly, peer reviewed, full-text journal article in the field of developmental psychology to read and critically analyze its content.

Full-text journal articles may be accessed online through your school library, You will have to sign in using your  credentials. Once you are signed in, select a search engine (e.g. – EBSCOhost) and then select databases you want to search (e.g. – Academic Search Premier, Psychology and Behavioral Science Collection, PsycINFO).

Key points for your Journal Article Summary:

Your article needs to be peer-reviewed, which means experts in the field have reviewed it to ensure its credibility before its publication. In other words, Psychology Today is NOT an appropriate source, but the International Journal of Group Psychotherapy is. You can choose to have results limited to only those that have been peer-reviewed and those that are full-text by selecting these options when searching topics. Reading only an abstract is not sufficient for this assignment; articles must be full-text.

Your summary should include the following factors:

• What was the hypothesis for this study?
• The number of participants and their demographics.
• i.e. Was the study made up of 20 college-aged students at a small liberal arts college or 500 participants referred by inpatient psychiatric hospitals?
• Details about the methodology:
• Type of research design (i.e. correlation, naturalistic observation, cross-sectional, longitudinal, etc.)
• Assessments used
• Procedure
• What were the results of this study?
• What confounding variables (factors that were not controlled for but may have affected results) were there?
• What other factors should be considered when making conclusions about the results?
• What significance does this study offer the field of developmental psychology?

Include a Christian perspective on the topic using relevant Scripture to support the viewpoint.

Include in the reference page a link to the journal article for easy access.

This paper should be 2-3 pages in length (in addition to a cover page and reference page) and should meet the expectations outlined in the grading rubric.

A good example of a developmental psychology topic would include “Attachment.” Review the following full-text journal article for an example of an appropriate article on this topic:

 http://europepmc.org/articles/PMC4714833?pdf=render; https://doaj.org/toc/1932-6203 

 https://doaj.org/article/3cecef729194475eafeb68925a20e76f 

Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

207

Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi
Davranışları, Öz Etkililik-Yeterlilik Düzeyleri ve

Etkileyen Faktörler

ÖÖZZEETT AAmmaaçç:: Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları, öz etkililik-yeterlilik dü-
zeyleri ve etkileyen faktörleri tanımlamaktır. GGeerreeçç vvee YYöönntteemmlleerr:: Kesitsel araştırmanın populas-
yonu, özel bir üniversitenin bir, iki ve üçüncü sınıflarında hemşirelik, fizyoterapi ve rehabilitasyon,
beslenme ve diyetetik bölümlerinde eğitim alan 480 öğrenciden oluşmaktadır. Örneklem herhangi
özel bir seçim kriteri olmaksızın, veri toplama sürecinde sınıfta olan öğrenci populasyonundan se-
çilmiştir (n=404). Veri toplama araçları olarak, tanıtıcı özellikler formu, Sağlıklı Yaşam Biçimi Dav-
ranışları-II (SYBD-II) ölçeği ve Öz Etkililik-Yeterlilik (ÖEY) ölçeği kullanılmıştır. BBuullgguullaarr::
Öğrencilerin yaş ortalaması 20,35±1,22 (min=18, max= 23) (n= 404) ve %79,7’si kadın idi. Öğren-
cilerin %42,6’sı beslenme, %29,2’si fizyoterapi ve %28,2’si hemşirelik bölümünde eğitim almakta-
dır. Öğrencilerin öz etkililik-yeterlilik düzeyi ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları puanının orta
düzeyde olduğu bulunmuştur. Hemşirelik bölümünde okuyanların ve Güneydoğu Anadolu böl-
gesi doğumlu olanların, diğer bölüm ve bölgede doğanlara göre öz etkililik-yeterlilik düzeyi ve sağ-
lıklı yaşam biçimi davranışları toplam puanının anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur
(p˂0,05). Genel sağlık durumunu “iyi” olarak ifade edenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları; bi-
rinci sınıfta okuyanların, kronik bir hastalığı olanların ve ilköğretim mezunu anneye sahip olanla-
rın öz etkililik-yeterlilik düzeyleri istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulunmuştur
(p˂0,05). SYBD-II ve ÖEY toplam puanları arasında ileri derecede güçlü pozitif doğrusal ve istatis-
tiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur (p˂0,001). SSoonnuuçç:: Yaşam deneyimi, sosyoekonomik durum
ve öz etkililik-yeterliliğin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının kazanılması üzerinde önemli etkisi
vardır. Öz etkililik-yeterlilik düzeyi ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını güçlendiren program-
ların geliştirilmesinin öğrencilerin yaşamı üzerinde önemli etkisi olacağı düşünülmektedir.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Öz yeterlilik; sağlığın geliştirilmesi; genç erişkin

AABBSSTTRRAACCTT OObbjjeeccttiivvee:: The aim of this study is to define healthy lifestyle behavior, self-efficacy of
a university’s students and influenced factors. MMaatteerriiaall aanndd MMeetthhooddss:: Cross-sectional study popu-
lation is consisted of 480 a private university’s students who were studying at first, second and third
year in the department of nursing, physical therapy and rehabilitation, nutrition and dietetics. The
sample was selected from the population without any specific sampling whoever was at class when
data was gathering (n=404). Data was collected using the following instruments: the descriptive
characteristics assessment form, the Healthy Life Style Behaviors Scale-II and the Self-Efficacy
Scale. RReessuullttss:: The mean age of the students was 20.35±1.22 (min= 18, max= 23) (n= 404) and 79.7%
of them were female. 42.6% of them were studying in the department of nutrition and dietetics,
29.2% of them in the department of physical therapy and rehabilitation and 28.2% of them in the
department of nursing. The self-efficacy and healthy lifestyle behavior score was found to be mod-
erate. The students who was born in the region of Southeastern Anatolia in Turkey and studying
in the department of nursing had a significantly higher score of self-efficacy and healthy lifestyle
behavior compare to the other region(p˂0.05). The students who had a chronic disease, “good”
health situation, studying in the first year of the university and a mother who just graduated from
elementary school were found to have higher self-efficacy level (p˂0.05). There was very strong lin-
ear and statistical correlation between the Healthy Life Style Behaviors Scale-II and the Self-Effi-
cacy Scale’s total score (p˂0.001). CCoonncclluussiioonn:: Life experience, socioeconomic conditions and
self-efficacy’s level have strong influence on the acquisition of healthy lifestyle behavior. In order
to improve of self-efficacy and healthy lifestyle behavior, some programs should be developed and
to be included the curriculum.

KKeeyywwoorrddss:: Self efficacy; health promotion; young adult

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK,a

Ahu KÜRKLÜb

aHemşirelik Bölümü,
İstanbul Bilgi Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Yüksekokulu,
bHemşirelik Bölümü,
Bahçeşehir Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi,
İstanbul

Ge liş Ta ri hi/Re ce i ved: 16.12.2016
Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 10.03.2017

Ya zış ma Ad re si/Cor res pon den ce:
Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK
İstanbul Bilgi Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Yüksekokulu,
Hemşirelik Bölümü, İstanbul,
TÜRKİYE/TURKEY
ozlem.koseoglu@bilgi.edu.tr

Cop yright © 2017 by Tür ki ye Kli nik le ri

ORİJİNAL ARAŞTIRMA DOI: 10.5336/nurses.2016-54198

niversite eğitimi alan öğrenciler, biyopsi-
kososyal gelişim süreçleri gereği genç eriş-
kinlik döneminde yer almaktadır. Ergenlik

dönemi sonrası kimlik arayışının olgunlaşmaya
başladığı, bireysel ve toplumsal sorumluluk bilin-
cinin geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde sağlıklı
beslenme, egzersiz yapma, etkili iletişim ve stresle
baş etme yöntemleri gibi yaşam boyu geliştirilmesi
gereken yaşam biçimi davranışlarının kazanılması
ileri yaşlardaki bireylere göre daha kolaydır. Yaşam
biçimi davranışlarının bireylerin akademik başa-
rısı, fizyolojik ve psikolojik sağlığı üzerinde önemli
etkisi vardır.1,2 Yapılan araştırma sonuçlarına göre,
sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına sahip olan bi-
reylerin anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sağ-
lık sorunlarını yaşama oranının düştüğü; hipertan-
siyon, diyabet ve kalp hastalıkları gibi kronik has-
talıklardan korunma düzeyi üzerinde önemli etkisi
olduğu bulunmuştur.3-8 Ayrıca, egzersiz yapan, si-
gara kullanmayan ve normal kiloya sahip bireyle-
rin yaşam süresini sekiz yıl uzattığı ve altı yıl gibi
uzun bir süre kronik bir hastalıktan korunmayı
sağlayarak yaşam kalitesini artırdığı bulunmuştur.9

Bireylerin sağlığını koruma ve geliştirmesinde
önemli sorumlulukları vardır. Sorumlulukların ye-
rine getirilmesinde insanların sosyoekonomik dü-
zeyinin, sağlık sisteminin, politikaların, çevresel
özelliklerin, kültürel yaklaşımların ve beslenme
alışkanlıklarının önemli rolü bulunmaktadır.10-15

Bununla birlikte, bir davranışın kazanılmasında
veya değişiminde, yaşama felsefesi ve güçlü öz et-
kililik-yeterlilik hissi gibi bireysel faktörlerin de
büyük bir etkisi olduğu ileri sürülmektedir.16,17

Albert Bandura tarafından geliştirilen “Bilişsel Dav-
ranış Değişimi Kuramı”na göre öz etkililik-yeterli-
lik; bireyin kendi hayatı ve çevresinde olup bitenleri
analiz ederek sonuçları üzerinde etkili olabilecek bir
davranışı başlatma, sürdürme ve karşılaşacağı en-
gelleri aşacağına dair olan inancıdır. Bireyin ken-
dine olan özgüveninin temelini ifade etmektedir.
“Ben yapabilirim” duygusudur.18 Dolayısıyla öz et-
kililik-yeterlilik kavramı, bireylerin yaşamlarında
hedeflediği akademik, sağlık ve sosyal yaşam kali-
tesi ile yakından ilişkilidir.19 Pender tarafından ge-
liştirilen “Sağlığı Geliştirme Kuramı”nın bilişsel
algılama faktörleri alt bileşeni kapsamında öz etki-

lilik-yeterlilik kavramı tartışılmış ve bireylerin, sağ-
lıklı yaşam biçimi davranışlarının geliştirilmesi üze-
rinde önemli etkisi olduğu bulunmuştur.20

Sağlık hizmetlerinin topluma ulaştırılmasında
ve davranış değişiminde doğrudan etkili olan hem-
şire, diyetisyen, fizyoterapist ve hekimlerin öz et-
kililik-yeterlilik ve sağlıklı yaşam biçimi davra
nışları düzeyi önemlidir. Örneğin; Ashman ve ark.
tarafından yapılan çalışmada, Avustralya’da aile he-
kimleri, obezite kontrolü ve kilo yönetimi ile ilgili
tıbbi tedavi vermelerine rağmen başarılı sonuç alı-
nabileceğine inanmayanların öz etkililiği-yeterlilik
düzeyinin düşük olduğu ve bu durumun hastanın
motivasyonunu olumsuz etkileyerek tedavide başa-
rıyı düşürdüğü bulunmuştur.21 Hizmet verdiği top-
lumda değişim yaratabilmek, sağlıklı yaşam biçimi
davranışları ve etkileyen faktörlerin farkında ol-
mayı, inanmayı ve uygulamayı gerektirmektedir.
Dolayısıyla, sağlık davranışlarında başarı düzeyini
etkileyen faktörlerin belirlenerek analitik bir çözüm
sunulması önemlidir. Toplum sağlığı üzerinde
önemli etkisi olan meslek adaylarının, sağlıklı
yaşam biçimi davranışları kazanması veya önemini
kavramış olması önemlidir. Ancak, yapılan litera-
tür taraması sonucunda, toplumun geleceğini oluş-
turan ve farklı mesleki bölümlerde eğitim alan
gençlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları, öz et-
kililik-yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişkiyi ve et-
kileyen faktörleri birlikte inceleyen çalışmaların
yeterli olmadığı görülmektedir.

Bu çalışmada, ileride sahip olacağı meslek ge-
reği, insanların yaşamı üzerinde önemli etkisi olan
öğrencilerin öz etkililik-yeterlilik düzeyi, sağlıklı
yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörlerin
incelenmesi amaçlanmıştır. Kapsamlı bir örneklem
sayısına sahip olan çalışma sonuçlarının, toplum
sağlığına yönelik yapılacak programların planlan-
masında ve etkili eğitim müfredatının geliştirilme-
sinde önemli bir kaynak olacağı düşünülmektedir.
Araştırmanın soruları şunlardır;

1. Öğrencilerin sağlıklı yaşam biçim davranış-
ları ve öz etkililik-yeterlilik düzeyleri nasıldır?

2. Öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davra-
nışları ve öz etkililik-yeterlilik düzeylerini etkile-
yen faktörler nelerdir?

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

208

GEREÇ VE YÖNTEMLER

AArraaşşttıırrmmaannıınn TTaassaarrıımmıı:: Kesitsel araştırma ile
üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi dav-
ranışları, öz etkililik-yeterlilik düzeyleri ve etkile-
yen faktörlerin tanımlanması amaçlanmıştır.

AArraaşşttıırrmmaannıınn EEvvrreennii vvee ÖÖrrnneekklleemmii:: Araştır-
manın evreni, özel bir üniversitenin hemşirelik,
beslenme ve diyetetik, fizyoterapi ve rehabilitas-
yon bölümlerinin bir, iki ve üçüncü sınıflarında
okuyan 480 öğrenciden oluşmaktadır. Dördüncü
sınıf öğrencileri, klinik uygulamada olmaları ne-
deni ile evrene dâhil edilmemiştir. Araştırma evre-
ninden özel örneklem seçimi yöntemi kullanılma-
dan evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir.
Verilerin toplanma sürecinde devamsızlık yapan 10
gönüllü, katılımı kabul etmeyen iki ve formları tam
doldurmayan sekiz kişi örnekleme dâhil edilme-
miştir. Örneklem, toplam 404 öğrenciden oluş-
muştur. Öğrencilerin örnekleme alınma kriteri ise
toplum sağlının geliştirilmesinde etkisi olan mes-
lek adayları olmalarıdır.

VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

TTaannııttııccıı ÖÖzzeelllliikklleerr FFoorrmmuu:: Öğrencilerin yaşı,
cinsiyeti, ekonomik durumu, eğitim düzeyi, oku-
duğu bölümü, sağlık durumu, ailesinin ekonomik
durumu ve ebeveynlerin eğitim düzeyini değer-
lendiren ve 14 sorudan oluşan bir form kullanıl-
mıştır.

SSaağğllııkkllıı YYaaşşaamm BBiiççiimmii DDaavvrraannıışşllaarrıı–IIII ÖÖllççeeğğii:
Toplam 52 maddeden oluşan 4’lü likert tipi bir öl-
çektir. Bu ölçek ilk kez 1987 yılında Walker ve
Hill-Polerecky tarafından geliştirilmiş ve daha

sonra revize edilerek Sağlıklı Yaşam Biçimi Savra-
nışları-II (SYBD-II) hâlini almıştır.22 Ölçek, “Sağ-
lık sorumluluğu”, “Fiziksel aktivite”, “Beslenme”,
“Manevi gelişim”, “Kişilerarası ilişkiler” ve “Stres
yönetimi” olmak üzere toplam altı alt boyuttan
oluşmaktadır. Ölçeğin Türkçe geçerlilik ve güve-
nirliliği yapılmıştır. Ölçeğin cronbach alfa değeri
0,92, alt boyutlarının cronbach alfa değerinin ise
0,64 ile 0,80 arasında olduğu bulunmuştur.23 Öl-
çekten alınan toplam değer 52-208 arasındadır.
Ölçeğin kesme noktası yoktur. Ölçek ve alt bo-
yutlarından alınan puan arttıkça sahip olunan sağ-
lıklı yaşam biçimi davranışları düzeyi artmaktadır.
Bu çalışmada, SYBD-II ölçeğinin cronbach alfa de-
ğeri 0,91 bulunmuştur ve alt boyutların cronbach
alfa değeri 0,60 ile 0,80 arasında değişim göster-
mektedir.

ÖÖzz EEttkkiilliilliikk–YYeetteerrlliilliikk ÖÖllççeeğğii ((ÖÖEEYY)):: Bireyin
öz etkililik-yeterlilik düzeyini ölçmektedir. Sherer
ve ark. tarafından geliştirilmiştir.24 Ölçeğin Türkçe
geçerlilik ve güvenirliliği yapılmıştır. Cronbach alfa
iç tutarlılık katsayı değeri 0,81, test-tekrar test gü-
venirliliği ise 0,92 olarak bulumuştur.25 Toplam
23 maddeden oluşan 5’li likert tipi bir ölçektir.
Ölçekten alınan toplam puan yükseldikçe bireyin
herhangi bir alana özgü olmayan genel öz etkili-
lik-yeterlilik düzeyi yükselmektedir. “Davranışa
başlama”, “Davranışı sürdürme”, “Davranışı ta-
mamlama” ve “Engellerle mücadele” olmak üzere
dört alt boyuttan oluşmaktadır. Öz Etkililik-Yeter-
lilik (ÖEY) ölçeği ve alt boyutlarından alınan pu-
anlar ve değerlendirmesi Tablo 1’de görülmektedir.
Bu çalışmada ölçeğin cronbach alfa değeri 0,85 ola-
rak bulunmuştur.

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

209

Ölçek ve alt grupları Madde sayısı Puan aralığı Düşük Orta Yüksek

Toplam ÖEY ölçeği 23 23-115 23-53 54-84 85-115

Davranışa başlama 8 8-40 8-18 19-29 30-40

Davranışı sürdürme 7 7-35 7-16 16,5-25,5 26-35

Davranışı tamamlama 5 5-25 5-11 12-18 19-25

Engellerle mücadele 3 3-15 3-7 7,5-11,5 12-15

TABLO 1: Öz etkililik-yeterlilik ölçeği alt grupları, madde sayısı ve puan aralığı.25

ÖEY: Öz etkililik-yeterlilik ölçeği.

AArraaşşttıırrmmaaddaa EEttiikk:: Araştırmanın uygulan-
ması için Medipol Üniversitesi Etik Kurulundan
onay alınmıştır (31 Ocak 2014/10840098-17).
Araştırmaya katılan bireylere gerekli bilgi ve-
rilmiş gönüllü katılım sağlanarak onam alınmış-
tır.

İSTATİSTİKSEL ANALİZ

Verilerin analizinde, SPSS 20 paketi kullanılmıştır.
Verilerin yüzdelik, frekans ve ortalama değerleri;
bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişki-
nin belirlenmesinde varyans analizi, bağımsız ör-
neklem t-testi ve Pearson korelasyon analizi
yapılmıştır. Örneklem sayısının 30’dan büyük ol-
ması, Kolmogorov Smirnov testi sonuçlarına göre
verilerin normal dağılım göstermesi (p˃0,05), One-
way ANOVA testine göre verilerin homojen dağı-
lım göstermesi nedeni ile parametrik test
yöntemleri kullanılmıştır.

BULGULAR

ÖĞRENCİLERİN TANITICI ÖZELLİKLERİ

Araştırmanın örneklemini oluşturan öğrencilerin
yaş ortalaması 20,35±1,22 (min: 18, max: 23) olup
%79,7’si kadındır. Bu öğrencilerin %48’inin Mar-
mara, %3,2’sinin ise Güney Doğu Anadolu bölgesi
doğumlu olduğu bulunmuştur. Annelerinin
%42,6’sı, babalarının ise %25,5’i ilköğretim me-
zunudur. Öğrencilerin çoğunluğu beslenme ve di-

yetetik (%42,6) bölümünde eğitim almaktadır.
Bunların %46,28’i ise birinci sınıf öğrencilerinden
oluşmaktadır. Öğrencilerin %91,3’ü ekonomik
durumunu, %80’i ise sağlık durumunu “iyi” ola-
rak tanımlamıştır. Öğrencilerin %19,3’ü ise bel
ağrısı, deri ve kalp hastalıkları gibi kronik bir has-
talığı olduğunu ifade etmiştir. Ekonomik ve sağlık
durumunu “çok kötü” olarak tanımlayan olma-
mıştır.

ÖĞRENCİLERİN ÖZ ETKİLİLİK-YETERLİLİK VE
SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI PUANLARI

Öğrencilerin ÖEY ölçeği ve alt boyutlarından alı-
nan toplam puan değerleri Tablo 2’de görülmekte-
dir. ÖEY ölçeği puan sınıflandırması ölçütlerine
göre değerlendirme yapıldığında, genel olarak
bütün öğrencilerin ÖEY ölçeği toplam puan ve alt
boyutu olan “engellerle mücadele” den aldığı puan
orta düzeyde iken; “davranışa başlama”, “davranışı
sürdürme ve “davranışı tamamlama” puanının ise
yüksek seviyede olduğu bulunmuştur. Öğrencile-
rin SYBD-II ölçeğinden aldığı toplam puan ortala-
ması 133,20± 20,59’dur. SYBD-II ölçeği alt
boyutlarından “sağlık sorumluluğu” puan ortala-
ması 21,12±4,90, “fiziksel aktivite” puan ortalaması
18,09±5,35, “beslenme” puan ortalaması 21.02±4.00,
“manevi gelişim” puan ortalaması 26,80±4,68, “kişi-
ler arası ilişkiler” puan ortalaması 26,60±4,69 ve
“stres yönetimi” puan ortalaması 19,40±4,04 olarak
bulunmuştur (Tablo 2).

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

210

Ölçekler ve alt boyutları Madde sayısı Min-Maks. puan aralığı Alınan puan ortalaması (X±SS)/(min-maks. değeri)

ÖEY 23 23-115 83,38±13,62 (40-115)

Davranışa başlama 8 8-40 30,09±5,93 (11-40)

Davranışı sürdürme 7 7-35 25,99±5,28 (7-35)

Davranışı tamamlama 5 5-25 18,10±3,80 (6-25)

Engellerle mücadele 3 3-15 9,09±2,38 (3-15)

SYBD-II 52 52-208 133,20±20,59 (83-202)

Sağlık sorumluluğu 9 9-36 21,12±4,90 (10-36)

Fiziksel aktivite 8 8-32 18,09±5,35 (8-32)

Beslenme 9 9-36 21,02±4,00 (12-34)

Manevi gelişim 9 9-36 26,80±4,68 (14-36)

Kişiler arası ilişkiler 9 9-36 26,60±4,69 (13-36)

Stres yönetimi 8 8-32 19,40±4,04 (10-30)

TABLO 2: Öğrencilerin öz etkililik-yeterlilik ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları puan dağılımları.

ÖEY: Öz Etkililik-Yeterlilik ölçeği; SYBD-II: Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları-II ölçeği.

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

211

Değişkenler ÖEY X±SS DB X±SS DS X±SS DT X±SS EM X±SS
Yaş grupları 18-20 yaş (n=236) 83,79±13,32 30,21±6,15 26,47±4,77 18,12±3,80 8,98±2,43

21-23 yaş (n=168) 82,81±14,06 29,93±5,63 25,32±5,86 18,30±3,80 9,25±2,31

t=,710 t=,469 t=2,253 t=-,470 t=-1,109

p=0,478 p=0,366 p=0,032 p=0,638 p=0,268

Cinsiyet Kadın (n=322) 83,28±13,64 30,17±5,72 26,04±5,39 18,12±3,83 8,49±2,27
Erkek (n=82) 83,79±13,65 29,80±6,75 25,80±4,82 18,48±3,67 9,69±2,70

t=-,302 t=,502 t=,365 t=-,773 t=-2,573

p=0,763 p=0,616 p=0,715 p=0,440 p=0,010

Doğduğu bölge Marmara (n=194) 85,97±13,11 31,31±5,78 26,89±5,05 18,59±3,72 9,17±2,30
Ege (n=34) 77,47±15,31 27,64±6,47 24,85±5,44 16,35±4,11 8,61±2,49

Akdeniz (n=56) 78,80±14,33 29,37±5,68 23,87±6,03 16,96±3,87 8,58±2,47

Karadeniz (n=35) 82,31±10,97 28,82±6,15 25,65±4,30 18,82±3,25 9,00±2,15

İç Anadolu (n=35) 83,54±11,03 29,74±4,11 26,17±4,40 18,28±3,71 9,34±2,38

Doğu Anadolu (n=37) 81,02±13,64 28,16±6,73 25,32±5,60 18,27±3,01 9,27±2,49

Güneydoğu Anadolu (n=13) 89,07±16,66 30,09±5,93 27,00±5,88 20,30±5,05 10,46±2,84

F=4,071 F=3,643 F=3,006 F=3,637 F=1,505

p=0,001 p=0,002 p=0,007 p=0,002 p=0,175

Okuduğu bölüm Hemşirelik (n=114) 88,93±12,65 31,72±5,58 28,10±5,15 19,40±3,48 9,70±2,56
Fizyoterapi ve rehabilitasyon (n=118) 83,14±12,20 29,95±5,66 26,65±4,77 18,33±3,54 9,20±2,52

Beslenme ve diyetetik (n=172) 79,87±14,03 29,11±6,14 24,83±5,30 17,30±3,96 8,61±2,05

F=16,354 F=6,875 F=14,420 F=11,039 F=7,504

p=0,000 p=0,001 p=0,000 p=0,000 p=0,001

Bulunduğu sınıf Birinci sınıf (n=218) 85,33±13,21 30,62±5,95 26,83±4,86 18,57±3,78 9,29±2,42
İkinci sınıf (n=117) 81,11±13,92 29,51±6,42 25,01±5,49 17,56±3,81 9,01±2,21

Üçüncü sınıf (n=69) 82,41±13,64 29,79±5,23 25,57±5,57 18,24±3,75 8,79±2,48

F=3,843 F=1,433 F=4,783 F=2,554 F=1,521

p=0,022 p=0,240 p=0,009 p=0,079 p=0,220

Genel sağlık durumu Çok iyi (n=105) 83,81±14,07 30,31±5,93 26,10±5,01 18,22±3,93 9,17±2,55
İyi (n=290) 83,44±12,82 30,08±5,84 26,04±5,15 18,23±3,62 9,08±2,27

Kötü (n=9) 76,33±27,95 28,11±8,78 23,0±10,47 19,66±7,05 8,55±3,90

F=1,263 F=0,573 F=1,488 F=0,746 F=0,287

p=0,284 p=0,564 p=0,227 p=0,475 p=0,751

Kronik hastalık Var (n=78) 86,26±14,33 30,98±6,56 27,01±4,82 19,06±3,87 9,20±2,50
Yok (n=326) 82,69±13,38 29,88±576 27,75±5,36 17,99±3,76 9,06±2,36

t=2,088 t=,457 t=2,251 t=1,901 t=1,473

p=0,037 p=0,648 p=0,025 p=0,058 p=0,142

Ekonomik durum Çok iyi (n=20) 83,90±12,80 30,90±5,45 25,80±4,98 17,90±4,31 9,28±1,34
İyi (n=369) 83,21±13,61 30,04±5,95 25,96±5,29 18,11±3,77 9,09±2,41

Kötü (n=15) 87,07±15,65 30,42±6,35 27,00±5,62 20,78±2,93 8,85±2,82

F=,554 F=,232 F=,270 F=3,432 F=,136

p=0,575 p=0,793 p=0,763 p=0,033 p=0,873

Annenin eğitim durumu İlköğretim (n=172) 85,12±12,66 30,66±5,61 26,54±4,99 18,64±3,85 9,26±2,55
Lise (n=151) 80,76±14,93 29,19±6,16 25,13±5,72 17,67±3,85 8,76±2,38

Lisans (n=81) 84,56±12,40 30,58±6,02 26,41±4,87 18,22±3,50 9,34±1,93

F=4,574 F=2,845 F=3,

217

F=2,640 F=2,387

p=0,011 p=0,059 p=0,041 p=0,073 p=0,093

Babanın eğitim durumu İlköğretim (n=103) 84,89±11,54 30,52±4,61 26,70±4,13 18,49±3,95 9,16±2,27
Lise (n=151) 81,82±14,51 29,83±6,39 25,23±6,04 17,80±3,60 8,95±2,59

Lisans (n=150) 83,92±13,94 30,07±6,27 26,27±5,09 18,39±3,87 9,18±2,24

F=1,750 F=,414 F=2,748 F=1,337 F=,419

p=0,175 p=0,661 p=0,065 p=0,264 p=0,658

TABLO 3: Bireylerin tanıtıcı özelliklerine göre Öz Etkililik-Yeterlilik ve alt boyutlarına göre dağılımı.

ÖĞRENCİLERİN TANITICI ÖZELLİKLERİNE GÖRE ÖZ ETKİ-
LİLİK-YETERLİLİK PUANLARI

Tablo 3’deki veriler değerlendirildiğinde, yaş art-
tıkça DS öz etkililik-yeterlilik düzeyinin düştüğü,
erkeklerin kadınlara göre EM’de daha başarılı ol-
duğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesi doğumlu
olanların Türkiye’nin diğer bölgelerinde doğanlara
göre öz etkililik-yeterlilik düzeyinin anlamlı dere-
cede yüksek olduğu bulunmuştur (p<0,05). Birinci sınıf öğrencilerinin iki ve üçüncü sınıf öğrencile- rine göre; hemşirelik bölümü öğrencilerinin fizyo- terapi ve beslenme bölümü öğrencilerine göre öz etkililik-yeterlilik düzeyinin anlamlı derecede yük- sek olduğu saptanmıştır (sırasıyla; p<0,05, p≤0,001). Kronik bir hastalığı olan öğrencilerin öz etkililik- yeterlilik düzeyinin olmayanlara göre daha yüksek seviyede olduğu bulunmuştur (p<0,05). Annenin eğitim düzeyi yükseldikçe çocukların ÖEY puanı- nın azaldığı (p<0,05) görülmüş, fakat babanın eği- tim düzeyine göre, bir fark bulunmamıştır (p>0,05).
Ancak, yapılan ayrıntılı istatistiksel analize göre,
ekonomik durumunu “çok iyi” tanımlayan öğren-
ciler ile annesi ilköğretim mezunu olanların öz et-
kililik-yeterlilik düzeyi arasında ilişki olduğu
bulunmuştur (p>0,05). Ekonomik durumu “çok iyi”
olan ve aynı zamanda lisans mezunu bir anneye
sahip olan öğrencilerin öz etkililik-yeterliliğinin
yüksek olduğu saptanmıştır (χ2=10,572, df=2,
p=0,005) (Tablo 3).

ÖĞRENCİLERİN TANITICI ÖZELLİKLERİNE GÖRE SAĞLIKLI
YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI PUANLARI

Tablo 4 incelendiğinde, örneklem grubundaki ka-
dınların erkeklere oranla “sağlık sorumluluğu”nun
daha yüksek olduğu (p<0,05), “fiziksel aktivite” yapma oranının ise düşük olduğu, yaş arttıkça “ki- şiler arası ilişkiler” ve “stres yönetimi” başarı düze- yinde düşme olduğu bulunmuştur (p<0,05). Güneydoğu Anadolu bölgesinde doğan öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları puanının diğer bölgelerde doğanlara göre anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05). Hemşirelik bölümü öğrencilerinin genel SYBD-II puanı yüksek bulun- muş (p<0,05) ancak, öğrencilerin eğitim düzeyi yük- seldikçe sağlıklı yaşam biçimi davranışlarından “manevi gelişim” ve “stres yönetimi” puanlarında

istatistiksel olarak anlamlı düşme olduğu saptan-
mıştır (p<0,05). Genel olarak, öğrencilerin sağlık durumu düzeyi iyileştikçe sağlıklı yaşam biçimi davranışları puan ortalamasının arttığı (p<0,05), kronik bir hastalığı olanların “sağlık sorumluluk” düzeyi ve “kişiler arası ilişkiler” puan ortalamasının arttığı, ancak “stres yönetimi” başarı düzeyinin düşük olduğu bulunmuştur (p<0,05) (Tablo 4).

SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI-II VE
ÖZ ETKİLİLİK-YETERLİLİK PUANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

SYBD-II ve ÖEY toplam puanları arasında çok
güçlü pozitif doğrusal ve istatistiksel olarak anlamlı
ilişki bulunmuştur (p<0,001). “Davranışa başlama” öz etkililik-yeterlilik düzeyi ile “beslenme”, “dav- ranışı sürdürme” öz etkililik-yeterlilik düzeyi ile “stres yönetimi”, “fiziksel aktivite” ve “beslenme” arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki sap- tanmamıştır (p>0,05). Bu değişkenler dışında kalan
diğer bütün alt boyutlar arasında pozitif yönlü doğ-
rusal ve istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı
bir ilişki tespit edilmiştir (p<0,001). Bu bulgulara göre, genel olarak öğrencilerin öz etkililik-yeterli- lik düzeyleri ne kadar yüksek ise sağlıklı yaşam bi- çimi davranışları geliştirilmesinin ve uygulanması- nın da o kadar arttığı görülmektedir (Tablo 5).

TARTIŞMA

Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin sağlıklı
yaşam biçimi davranışları, öz etkililik-yeterlilik dü-
zeyleri ve etkileyen faktörler incelenmiştir.

ÖĞRENCİLERİN ÖZ ETKİLİLİK-YETERLİLİK VE SAĞLIKLI
YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI

Öğrencilerin öz etkililik-yeterlilik düzeyleri ile
sağlıklı yaşam biçimi davranışları puanları arasında
orta düzey de ve pozitif yönde anlamlı bir ilişki ol-
duğu bulunmuştur. Sağlıklı yaşam biçimi davranış-
larından stresle baş etme, sağlık sorumluluğunu
alma, egzersiz yapma, manevi gelişim, beslenme ve
etkili iletişim becerilerinin kullanımı başarı düzeyi
ile öz etkililik-yeterlilik düzeyi paralellik göster-
mektedir. Bu bağlamda, öğrencilerin sahip olduğu
öz etkililik-yeterlilik düzeyleri ne kadar yüksek ise
sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını kazanma düze-
yinin de o kadar yüksek olacağı düşünülebilmek-

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

212

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

213

Değişkenler SYBD-II SS FA B MG Kİ SY
X±SS X±SS X±SS X±SS X±SS X±SS X±SS

Yaş grupları
18-20 yaş (n=236) 133,98±21,22 21,21±5,18 17,88±5,51 20,83±3,94 27,11±4,67 27,11±4,72 19,82±4,14
21-23 yaş (n=168) 132,10±19,67 21,00±4,49 18,38±5,13 21,30±4,07 26,53±4,69 25,91±4,57 18,96±3,87

t=,905 t=,415 t=-,908 t=-1,172 t=1,225 t=2,548 t=2,118
p=0,366 p=0,678 p=0,365 p=0,242 p=0,221 p=0,011 p=0,035

Cinsiyet
Kadın (n=322) 133,28±20,86 21,38±5,06 17,72±5,24 21,08±3,9 26,81±4,79 26,73±4,85 19,54±3,95
Erkek (n=82) 132,85±19,62 20,12±4,10 19,53±5,60 20,80±4,24 27,12±4,24 26,12±3,97 19,14±4,40

t=0,171 t=2,085 t=-2,752 t=,563 t=-,537 t=1,057 t=0,805
p=0,865 p=0,038 p=0,006 p=0,574 p=0,591 p=0,291 p=0,421

Doğduğu bölge
Marmara (n=194) 136,55±20,84 21,61±4,91 18,71±5,44 27,39±4,71 27,39±4,71 27,42±4,69 20,19±4,23
Ege (n=34) 125,20±18,61 19,38±5,33 16,61±5,95 25,20±4,46 25,20±4,46 25,61±4,22 18,41±4,21
Akdeniz (n=56) 130,32±17,91 21,32±4,09 17,87±5,00 25,80±3,96 25,80±3,96 25,12±4,67 18,91±3,49
Karadeniz (n=35) 128,65±22,75 20,97±5,27 15,77±4,89 26,40±4,66 26,40±4,66 25,80±4,73 18,51±3,82
İç Anadolu (n=35) 133,02±20,11 21,28±4,87 18,37±5,24 26,91±5,27 26,91±5,27 26,34±4,98 18,74±3,61
Doğu Anadolu (n=37) 130,29±17,76 19,91±4,35 18,13±4,82 27,54±4,01 27,54±4,01 25,89±4,30 18,83±3,46
Güneydoğu Anadolu (n=13) 137,38±27,59 20,92±6,58 19,07±5,45 27,30±6,57 27,30±6,57 28,46±3,97 20,17±4,88

F=2,443 F=1,456 F=2,093 F=1,020 F=1,837 F=2,910 F=2,364
p=0,025 p=0,192 p=0,053 p=0,411 p=0,091 p=0,009 p=0,030

Okuduğu bölüm
Hemşirelik (n=114) 137,67±19,34 22,14±4,70 18,56±5,17 20,85±3,72 28,29±4,22 27,65±4,50 20,14±4,10
Fizyoterapi ve rehabilitasyon (n=118) 131,20±20,64 20,50±4,76 18,27±5,48 20,64±3,91 26,58±4,88 26,17±4,88 19,60±4,09
Beslenme ve diyetetik (n=172) 131,20±21,01 20,87±5,05 17,66±5,39 26,12±4,63 26,12±4,63 26,21±4,60 18,92±3,93

F=3,831 F=3,694 F=1,055 F=1,395 F=7,950 F=4,006 F=3,264
p=0,022 p=0,026 p=0,349 p=0,249 p=0,000 p=0,019 p=0,039

Bulunduğu sınıf
Birinci sınıf (n=218) 135,73±21,64 21,36±5,02 18,60±5,68 20,95±4,32 27,57±4,52 26,98±4,81 20,05±4,29
İkinci sınıf (n=117) 131,29±19,86 20,92±4,75 17,37±5,23 21,00±3,29 26,40±4,92 26,26±4,51 18,98±3,84
Üçüncü sınıf (n=69) 130,67±18,96 20,71±4,80 17,69±4,28 21,28±4,08 25,46±4,40 26,02±4,57 18,43±3,24

F=2,690 F=,748 F=1,675 F=,002 F=3,912 F=1,547 F=4,389
p=0,069 p=0,474 p=0,189 p=0,998 p=0,021 p=0,214 p=0,013

Genel sağlık durumu
Çok iyi (n=105) 135,70±20,02 20,64±5,44 18,75±5,38 21,28±3,23 27,49±4,74 27,47±4,15 20,04±4,30
İyi (n=290) 132,84±20,50 21,40±4,68 17,93±5,29 21,00±4,68 26,75±4,58 26,42±4,78 19,32±3,94
Kötü (n=9) 115,44±22,69 17,88±4,28 5,66±6,61 17,88±4,28 23,55±5,89 22,44±5,34 17,22±3,52

F=4,232 F=2,940 F=1,796 F=1,857 F=3,322 F=5,676 F=2,656
p=0,015 p=0,054 p=0,167 p=0,157 p=0,037 p=0,004 p=0,071

Ekonomik durum
Çok iyi (n=20) 133,50±20,88 20,00±5,25 19,35±5,72 20,55±3,11 27,15±5,41 26,55±5,01 19,90±4,62
İyi (n=369) 133,03±20,66 21,22±4,84 17,94±5,30 21,00±3,99 26,84±4,69 26,57±4,64 19,43±4,00
Kötü (n=15) 136,86±19,25 20,20±5,62 20,00±5,92 22,13±5,05 27,33±3,41 27,46±5,79 19,73±4,55

F=,251 F=,869 F=1,639 F=,719 F=,116 F=,258 F=,159
p=0,778 p=0,420 p=0,195 p=0,488 p=0,890 p=0,773 p=0,853

Kronik hastalık
Var (n=78) 135,12±21,65 22,11±4,95 18,33±5,61 20,79±4,35 27,50±4,68 27,75±4,83 18,62±4,09
Yok (n=326) 132,73±20,33 20,88±4,87 18,03±5,30 21,08±3,91 26,72±4,67 26,33±4,62 19,66±4,01

t=,920 t=1,990 t=,439 t=-,570 t=1,316 t=2,412 t=-2,047
p=0,358 p=0,047 p=0,661 p=0,569 p=0,189 p=0,016 p=0,041

Annenin eğitim durumu
İlköğretim (n=172) 132,59±19,92 21,03±4,78 17,58±5,21 20,98±3,68 26,93±4,83 26,34±4,18 26,34±4,18
Lise (n=151) 131,85±19,46 21,19±4,59 18,05±4,83 20,83±4,01 26,32±4,51 26,31±5,10 26,31±3,91
Lisans (n=81) 136,98±26,63 21,19±4,90 19,24±6,38 21,46±4,61 27,76±4,55 27,71±4,81 19,59±4,29

F=1,177 F=,052 F=2,687 F=,676 F=2,543 F=2,831 F=,883
p=0,171 p=0,950 p=0,069 p=0,509 p=0,080 p=0,060 p=0,415

Babanın eğitim durumu
İlköğretim (n=103) 130,96±19,60 20,57±5,13 17,40±4,92 20,84±3,70 26,70±4,58 26,40±4,43 19,01±4,05
Lise (n=151) 132,21±20,79 21,22±4,76 18,17±5,18 20,47±4,20 26,59±4,57 26,26±5,13 19,48±3,97
Lisans (n=150) 135,72±20,91 21,40±4,88 18,48±5,78 21,71±3,91 27,26±4,85 27,10±4,38 19,76±4,12

F=1,918 F=,931 F=1,254 F=3,828 F=,857 F=1,322 F=1,023
p=0,148 p=0,395 p=0,286 p=0,023 p=0,425 p=0,268 p=0,360

TABLO 4: Öğrencilerin tanıtıcı özelliklerine Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları-II ve alt boyutlarına göre dağılımı.

SYBD-II: Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları-II ölçeği; SS: Sağlık sorumluluğu; FA: Fiziksel aktivite; B: Beslenme; MG: Manevi gelişim; Kİ: Kişiler arası ilişkiler; SY: Stres yönetimi.

tedir. Yapılan araştırmalara göre, birbirini destek-
leyen bu iki özelliğe sahip olan bireylerin, yaşam-
larındaki birçok sorunun yönetiminde daha başarılı
olduğu bulunmuştur. Örneğin; sağlıklı yaşam bi-
çimi davranışları ve öz etkililik-yeterlilik düzeyi
yüksek olan bireylerin anksiyete, depresyon, duy-
gusal stres gibi psikolojik sağlık sorunu şikâyetleri-
nin daha az, fiziksel egzersiz yapma başarısının ise
yüksek olduğu görülmüştür.26-28

ÖZ ETKİLİLİK-YETERLİLİK DÜZEYİ VE SAĞLIKLI YAŞAM
BİÇİMİ DAVRANIŞLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Bireylerin kültürel yapısının, deneyimlerinin,
yaşam koşullarının ve ortamının öz etkililik-yeter-
lilik ve sağlığı geliştirme davranışları üzerinde
önemli etkisi vardır. Nitekim bu çalışmada, Gü-
neydoğu Anadolu bölgesinde doğanların Tür-
kiye’nin daha çok gelişmiş olan diğer bölgele-
rindeki bireylere göre öz etkililik-yeterlilik düzey-
leri daha yüksek ve sağlıklı yaşam biçimi davranış-
ları uygulamasında daha iyi olduğu görülmüştür.
Engelleri aşma çabasının öz etkililik-yeterlilik dü-
zeyini pozitif yönde etkilediği bilinmektedir. Zor
koşullarda yaşayan bireylerin başarılı olabilmesi
için daha fazla engeli aşması gerekir, dolayısıyla ça-
lışma sonucunun bu durumla ilişkili olabileceği dü-
şünülmüştür. Yiğitbaş ve Yetkin tarafından yapılan
çalışmada, öğrencilerin yaşadığı yerler karşılaştırıl-
mıştır. Köy gibi yerlerde uzun süre yaşamış olan

öğrencilerin şehir, kasaba ve ilçede yaşayanlara
göre öz etkililik-yeterlilik alt boyutlarından “dav-
ranışa başlama” puanın anlamlı derecede yüksek ol-
duğu saptanmıştır.29

Bireysel yaşam koşullarının önemli ölçütlerin-
den olan eğitimin, sağlıklı yaşam biçimi davranış-
larının edinilmesinde ve başarıya ulaşılmasında
önemli etkisi bulunmaktadır. Eğitim düzeyi art-
tıkça benlik saygısı, öz etkililik-yeterlilik düzeyi
artmaktadır. Böylece, sağlıklı yaşam biçimi davra-
nışlarının kazanılması daha kolay olabilmektedir.3,5

Ancak, bu araştırma örnekleminde yer alan birinci
sınıf öğrencilerinin öz etkililik-yeterlilik düzeyi-
nin, iki ve üçüncü sınıf öğrencilerine göre daha
yüksek olduğu bulunmuştur. Yapılan farklı çalış-
malarda ise eğitim düzeyinin, asistan hekimlerin
sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık yüksek-
okul öğrencilerinin öz etkililik-yeterlilik düzeyleri
üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmüş-
tür.30,31 Beklenenin aksine, eğitim düzeyinin sağlıklı
yaşam biçimi davranışları ve öz etkililik-yeterlilik
düzeyi üzerine etkisinin olmamasının eğitim kali-
tesi veya eğitim müfredatı ile ilişkili olabileceği dü-
şünülmüştür. Öz etkililik-yeterlilik ve sağlıklı
yaşam biçimi davranışları üzerinde etkili olan diğer
önemli faktörlerden biri de öğrencilerin okuduğu
bölümlerdir. Hastalıkların önlenmesi, sağlığın ko-
runması ve geliştirilmesinde sağlık hizmeti sunan
bireylerin öz etkililik-yeterlilik düzeyleri önemli-

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

214

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. Sağlık sorumluluğu 1

2. Fiziksel aktivite ,481** 1

3. Beslenme ,588** ,513** 1

4. Manevi gelişim ,444** ,365** ,380** 1

5. Kişiler arası İlişkiler ,502** ,264** ,323** ,689** 1

6. Stres yönetimi ,483** ,484** ,482** ,513** ,462** 1

7. SYBD-II toplam puanı ,788** ,713** ,723** ,760** ,727** ,753** 1

8. Davranışı başlama ,121* ,127* ,062 ,327** ,247** ,131** ,230** 1

9. Davranışı sürdürme ,167** ,084 -,009 ,297** ,287** ,070 ,207** ,656** 1

10. Davranışı tamamlama ,316** ,264** ,279** ,461** ,411** ,306** ,457** ,434** ,525** 1

11. Engellerle mücadele ,262** ,220** 156** ,270** 281** ,241** ,323** ,163** ,283** ,488** 1

12. ÖEY toplam puanı ,251** ,200** 128** ,434** ,383** ,212** ,364** ,839** ,869** ,757** ,492** 1

TABLO 5: Öğrencilerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları-II, Öz Etkililik-Yeterlilik ölçeği ve
alt bileşenlerin puanları arasındaki ilişkinin analizi (N:404).

*p˂0,05; **p˂0,001.
SYBD-II: Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları-II ölçeği; ÖEY: Öz Etkililik-Yeterlilik ölçeği.

dir. Ashman ve ark. tarafından yapılan çalışmada,
öz etkililiği-yeterliliği yüksek olan pratisyen he-
kimlerin obez hastaların tedavisinde daha başarılı
olduğu bulunmuştur.21 Ancak, sağlık bölümlerinde
okuyan veya sağlık alanında farklı mesleklere sahip
bireylerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile öz
etkililik-yeterlilik düzeyleri farklıdır. Bu bağlamda
yapılan araştırmalar bu sonuçları destekler nitelik-
tedir. Örneğin; Kostak ve ark. tarafından yapılan
çalışmada; sınıf öğretmenliği ve hemşirelik öğren-
cilerinin öz etkililik-yeterlilik düzeyi, bu çalışma-
nın sonuçlarına göre düşük olmasına rağmen tıp
fakültesi hastanesinde çalışan asistan hekimlere
göre yüksek bulunmuştur.26 Bayer ve ark.nın çalış-
masında, diyaliz servisinde çalışan sağlık personeli
ve öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları
düzeyi bu çalışmanın sonuçlarına göre düşük bu-
lunmuştur.32 Aynı şekilde, bu çalışmanın örnekle-
mini oluşturan hemşirelik öğrencilerinin fizyote-
rapi ve beslenme bölümü öğrencilerine göre öz et-
kililik-yeterlilik düzeyinin anlamlı derecede yük-
sek olduğu saptanmıştır. Farklı meslek grupları
(öğretmen, hemşire, hekim, radyoloji, tıbbi labo-
rant vb.) ile yapılan karşılaştırmalı tanımlayıcı veya
kesitsel tasarım tipine sahip birçok araştırmaya
göre; hemşirelerin öz etkililik-yeterlilik düzeyi ve
sağlığı geliştirme davranışlarının geliştirilmesinde
daha başarılı olduğu görülmektedir.5,21,26 Ancak, bu
düzey farkının nedenleri açık değildir. Eğitim müf-
redatının etkisi olabileceği düşünülmektedir. Kim
ve ark. ile Cameron ve ark.nın araştırmalarına göre,
sağlık davranışlarını geliştirme eğitimlerinin so-
nuçları başarılı bulunmuştur.33-34 Diğer önemli ne-
denler ise hemşirelerin çalışma koşullarının daha
zor olması, hastalarla çok yakın çalışması ve hasta-
larda istenen davranış değişimini sağlayabilmek
için birçok farklı tekniği kullanarak engelleri aş-
masının etkisi olabilmektedir.

Bireylerin aile özellikleri ve sosyoekonomik
düzeyinin de sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının
kazanılmasında ve öz etkililik-yeterlilik düzeyleri
üzerinde önemli etkisi vardır. Dil ve ark. tarafın-
dan yapılan çalışmada, annenin eğitim düzeyi
düşük olan ergenlerin benlik saygıları ve sağlıklı
yaşam biçim davranışları düzeyinin düşük olduğu
bulunmuştur.27 Diyabet hastalığı yönetiminde ba-

şarılı bulunan çocukların, öz yeterliliği yüksek olan
anneye sahip olduğu görülmüştür.35 Bununla bir-
likte, anne eğitim düzeyinin artmasının bir davra-
nışı başlatma üzerinde anlamlı etkisi olduğu
bulunmuştur.31 Bu araştırmanın sonuçlarına göre
ise annenin eğitim seviyesi düşük olanların öz et-
kililik-yeterlilik düzeyinin daha yüksek olduğu
saptanmıştır. Sağlıklı yaşam biçimi davranışı ile an-
lamlı bir ilişki bulunmamıştır. Annenin eğitim dü-
zeyi düşük olanlarda, öz etkililik-yeterlilik
düzeyinin yüksek olmasının nedeni araştırılmak is-
tendiğinde, bu ailelerin ekonomik durumunun
“çok iyi” olduğu sonucuyla karşılaşılmıştır. Dolayı-
sıyla öz etkililik-yeterlilik düzeyinin artırılmasında
ailenin ekonomik durumunun “çok iyi” olmasının,
annenin eğitim düzeyi farklılığından kaynaklanan
açığı dengelemede etkisinin olduğu düşünülmek-
tedir. Bireylerin yaşadığı sağlık sorunları ve bu so-
runların yönetimi sürecindeki deneyimleri, öz
etkililik-yeterlilik düzeyi ve sağlıklı yaşam biçimi
davranışlarının uygulama başarısını etkilemekte-
dir. Örneğin; bu çalışmada ve yapılan farklı araş-
tırmalara göre, kronik hastalığı olan bireylerin
sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz etkililik-
yeterlilik düzeyleri daha yüksektir.36-37 Baird tara-
fından yapılan araştırma sonuçları bu bulguları
destekler niteliktedir. Kronik bel ağrısı olan hasta-
lar ile yapılan bu çalışmada, öz etkililik-yeterlilik
düzeyi düşük olan bireylerin ağrı ve psikolojik sağ-
lık sorunu şikâyetlerini ifade etme düzeyi yüksek
bulunmuştur.38 Kronik hastalıkların normal yaşa-
mının bir parçası olması nedeni ile bireyin baş etme
becerisini, bu süreci ise öz etkililik-yeterlilik düze-
yini ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ka-
zanma çabasını etkilemektedir. Ancak bu etkileşim
çift yönlüdür.3,32

SONUÇ

Öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve
öz etkililik-yeterlilik puanları orta düzeyde bulun-
muştur. Eğitim düzeyinin artmasının ve daha ge-
lişmiş bölgelerde yaşamanın, öğrencilerin sağlıklı
yaşam biçimi davranışları ve öz etkililik-yeterlilik
düzeyleri üzerinde negatif yönlü etkisinin olduğu
bulunmuştur. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon, Bes-
lenme ve diyetetik bölümü öğrencilerinin öz etki-

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

215

lilik-yeterlilik düzeyleri hemşirelik bölümü öğren-
cilerine göre düşük bulunmuştur. Bu bağlamda,
toplumsal sağlık hizmetlerinin sunumunda önemli
rolü olan bu meslek adaylarının öz etkililik-yeter-
lilik düzeyini ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını
geliştirecek programların eğitim müfredatına dâhil
edilmesi yararlı olacaktır. Öz etkililik-yeterlilik or-
talama puanları düşük olan öğrencilere sağlıklı
yaşam biçimi davranışlarının kazandırılması için
birey odaklı yaklaşımların kullanılmasının etkili ola-
cağı düşünülmektedir. Engellerin ve yüksek riskli
durumlar belirlenerek bireysel programlar oluşturu-
labilmektedir. Ayrıca düzenlenen bu programların,
öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz
etkililik-yeterlilik durumlarına sağladığı katkının de-
ğerlendirilmesi ve gerekirse yeniden düzenlenmesi

önerilmektedir. Bireylerin başarılı davranışları takdir
edilmeli ve başarısızlık yaşadığı durumlar yargılan-
mayıp çözüm önerileri sunulmalıdır.

ÇÇııkkaarr ÇÇaattıışşmmaassıı

Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması veya finansal destek
bildirmemiştir.

YYaazzaarr KKaattkkııllaarrıı
Araştırma fikri makalenin ilk ismi olan yazar, Özlem Köseoğlu
Örnek’e aittir. Araştırmanın tasarımı, literatür taraması, veri-
lerin toplanması ve düzenlenmesi ile verilerin istatistiki ana-
lizi ilk isim olan Özlem Köseoğlu Örnek ve ikinci Ahu Kürklü
tarafından yapılmıştır. Aynı şekilde makalenin dergiye gönde-
rimi ve dergi tarafından istenen her düzeltme iki yazar tara-
fından yapılmıştır. Makalenin yazımı ilk yazar olan Özlem
Köseoğlu Örnek tarafından gerçekleştirilmiştir.

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17

216

1. McIsaac JL, Kirk SF, Kuhle S. The Associa-
tion between Health Behaviours and Aca-
demic Performance in Canadian Elementary
School Students: A Cross-Sectional Study. Int
J Environ Res Public Health 2015;12(11):
14857-71.

2. Sánchez-Ojeda MA, De Luna-Bertos E.
[Healthy lifestyles of the university population].
Nutr Hosp 2015;31(5):1910-9.

3. Saneei P, Esmaillzadeh A, Keshteli AH,
Roohafza HR, Afshar H, Feizi A, et al. Com-
bined healthy lifestyle is inversely associated
with psychological disorders among adults.
PloS One 2016;11(1):1-14.

4. Loprinzi PD, Mahoney S. Concurrent occur-
rence of multiple positive lifestyle behaviors
and depression among adults in the United
States. J Affect Disord 2014;165:126-30.

5. Tuygar ŞF, Arslan M. [An investigation about
the healthy life style behaviours of vocational
school of health services students]. SDÜ
Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2015;6(2):59-
66.

6. Hang J, Cai B, Xue P, Wang L, Hu H, Zhou Y,
et al. The Joint Effects of Lifestyle Factors and
Comorbidities on the Risk of Colorectal Can-
cer: A Large Chinese Retrospective Case-
Control Study. PloS One 2015;10(12):1-
10.

7. Avcı İA, Erdoğan TK. [Hazelnut factory work-
ers in working in the evaluation of the fre-
quency of obesity and healthy life habits]. TAF
Prev Med Bull 2015;14(5):364-9.

8. Shafieyan Z, Qorbani M, Rastegari Mehr B,
Mahboubi M, Rezapour A, Safari O, et al. As-
sociation Between Lifestyle and Hypertension
in Patients Referred to Health Care Centers
of Ilam City in 2014. Glob J Health Sci
2015;8(6):161-7.

9. Stenholm S, Head J, Kivimäki M, Kawachi I,
Aalto V, Zins M, et al. Smoking, physical in-
activity and obesity as predictors of healthy
and disease-free life expectancy between
ages 50 and 75: a multicohort study.
Int J Epidemiol 2016;1-11. 2016;45(4):1260-
70.

10. Miyamoto SW, Henderson S, Young HM,
Pande A, Han JJ. Tracking Health Data Is Not
Enough: A Qualitative Exploration of the Role
of Healthcare Partnerships and mHealth Tech-
nology to Promote Physical Activity and to
Sustain Behavior Change. JMIR Mhealth
Uhealth 2016;4(1):1-9.

11. Sniehotta FF, Presseau J, Araújo-Soares V.
On the development, evaluation and evolution
of health behaviour theory. Health Psychol
Rev 2015;9(2):176-89.

12. Elgar FJ, Pförtner TK, Moor I, De Clercq B,
Stevens GW, Currie C. Socioeconomic in-
equalities in adolescent health 2002-2010: a
time-series analysis of 34 countries partici-
pating in the Health Behaviour in School-aged
Children study. Lancet 2015;385(9982):2088-
95.

13. Fukuda Y, Nakamura K, Takano T. Accumu-
lation of health risk behaviours is associated
with lower socioeconomic status and womens’

urban residence: a multilevel analysis in
Japan. BMC Public Health 2005;5:1-10.

14. Belek İ. Sağlıkta eşitsizliklerin değişimi An-
talya’da beş yıllık bir araştırma. Change in
health inequalities A five-year study in Antalya.
Toplum ve Hekim 2004;19(2):92-100.

15. Inglis V, Ball K, Crawford D. Why do women of
low socioeconomic status have poorer dietary
behaviours than women of higher socioeco-
nomic status? A qualitative exploration. Ap-
petite 2005;45(3):334-43.

16. Earvolino-Ramirez M. Commentary on “the in-
fluence of basic conditioning factors on
healthy behaviours, self-efficacy, an self-care
in adults”. J Holist Nurs 2006;(24):186-7.

17. Keskin G, Orgun F. [Studying the strategies of
students’ coping with the levels of self-effi-
cacy-sufficiency]. Anatolian Journal of Psy-
chiatry 2006;7(2):92-9.

18. Bandura A. Self-efficacy. In. Ramachaudran
VS, ed. Encyclopedia of Human Behavior. 2nd

ed. San Diego: Academic Press; 1994. p.71-
81.

19. Schwarzer R. Generalized self efficacy and
health behaviors. In: Conner M, Norman P,
eds. Predicting Health Behavior. Research
and Practice with Social Cognition Models. 2nd

ed. Buckingham: Open University Press;
1994. p.163-96.

20. Pender NJ. Health Promotion in Nursing Prac-
tice. In: Pender NJ, ed. The Health Promotion
Model. 3rd ed. London: Salud Publica; 1996.
p.70-1.

KAYNAKLAR

21. Ashman F, Sturgiss E, Haesler E. Exploring
Self-Efficacy in Australian General Practition-
ers Managing Patient Obesity: A Qualitative
Survey Study. Int J Family Med 2016;2016:1-
7.

22. Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The
Health-Promoting Lifestyle Profile: develop-
ment and psychometric characteristics. Nurs
Res 1987;36(2):76-81.

23. Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersen F, Kıssal
A. [Healthy life style behavior scale II: a relia-
bility and validity study]. C.Ü. Hemsirelik Yük-
sekokulu Dergisi 2008;12(1):1-13.

24. Sherer M, Maddux JE, Mercandante B, Pren-
tice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The self-
efficacy scale: construction and validation.
Psychol Rep 1982;51(2):663-71.

25. Gözüm S, Aksayan S. [The reliabillty and
valldity of Turkish form of the self-efficacy
scale]. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu
Dergisi 1999;2(1):21-34.

26. Kostak MA, Kurt S, Süt N, Akarsu Ö, Ergül
GD. [Healthy lifestyle behaviors of nursing and
classroom teaching students]. TAF Prev Med
Bull 2014;13(3):189-96.

27. Dil S, Şentürk SG, Girgin BA. [Relationship
between risky health behaviors and some de-
mographic characteristics of adolescents’ self-
esteem and healthy lifestyle behaviors in

Çankırı]. Anatolian Journal of Psychiatry
2015;16(1):51-9.

28. Stacey FG, James EL, Chapman K, Lubans
DR. Social cognitive theory mediators of phys-
ical activity in a lifestyle program for cancer
survivors and carers: findings from the EN-
RICH randomized controlled trial. Int J Behav
Nutr Phys Act 2016;13(1):1-11.

29. Yiğitbaş Ç, Yetkin A. [Evaluating of self-effi-
cacy-sufficiency levels of students in the
health college]. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu
Dergisi 2003;7(1):6-12.

30. Türkol E, Güneş G. [Healthy life style behav-
iors of resident assistant working at Inonu Uni-
versity Medical Faculty Hospital]. İnönü
Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2012;19(3):
159-66.

31. Doni NY, Şimşek Z, Gürses G, Özer MS.
Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu
öğrencilerinin öz-etkililik yeterlik düzeyleri.
Self-efficacy competence levels of healthcare
vocational college students. Fırat Sağlık
Hizmetleri Dergisi 2009;4(12):21-34.

32. Bayer N, Sivri BB, Arslan M. Healthcare Work-
ers at Dialysis Centers and Students Studying
in Dialysis Departments: Behavioural Assess-
ment. Clin Invest Med 2016;39(6):27517.

33. Kim SJ, Baek SS, Kang KA. Development and
exploratory testing of a school‐based educa-

tional program for healthy life behaviors
among fifth grade children in South Korea. Jpn
J Nurs Sci 2017;14(1):13-26.

34. Cameron D, Epton T, Norman P, Sheeran P,
Harris PR, Webb TL, et al. A theory-based on-
line health behaviour intervention for new uni-
versity students (U@Uni: LifeGuide): results
from a repeat randomized controlled trial. Tri-
als 2015;16(1):555.

35. Zhao H, Seibert SE, Hills GE. The mediating
role of self-efficacy in the- development of en-
trepreneurial intentions. J Appl Psychol
2005;90(6):1265-72.

36. Shaffer KM, Riklin E, Jacobs JM, Rosand J,
Vranceanu AM. Psychosocial resiliency is as-
sociated with lower emotional distress among
dyads of patients and their informal caregivers
in the neuroscience intensive care unit. J Crit
Care 2016;36:154-9.

37. Luque-Reca O, Augusto-Landa JM, Pulido-
Martos M. Emotional intelligence and depres-
sive symptoms in Spanish institutionalized
elders: does emotional self-efficacy act as a
mediator? Peer J 2016;(4):1-12.

38. Baird A, Sheffield D. The Relationship be-
tween Pain Beliefs and Physical and Mental
Health Outcome Measures in Chronic Low
Back Pain: Direct and Indirect Effects. Health-
care (Basel) 2016;4(3):2-11.

Özlem KÖSEOĞLU ÖRNEK ve ark. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci 2017;9(3):207-17
217

Copyright of Turkiye Klinikleri Hemsirelik Bilimleri is the property of Ortadogh Reklam
Tanitim ve Yayincilik Turizm Egitim Insaat Sanayi ve Ticaret A.S. and its content may not be
copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder’s
express written permission. However, users may print, download, or email articles for
individual use.